2025 Sonbaharı Stratejik Analizi
I. Giriş: 80 Yıllık Tekeli Sarsan Sessiz Devrim
Bretton Woods sisteminin 1944’te oluşturduğu dolar merkezli finansal düzen, yaklaşık 80 yıldır küresel ticaretin omurgasını oluşturdu. Ancak Ekim 2025 itibarıyla, BRICS ülkelerinin öncülüğünde geliştirilen CIPS ödeme sistemi, bu tek kutuplu yapının sonunu hazırlayan en ciddi yapısal meydan okumayı temsil ediyor.
II. BRICS Payment System: 185 Ülkelik CIPS Ağı
Vinod Dsouza’nın 25 Ekim 2025 tarihli raporuna göre BRICS Payment System, 185 ülke arasında aktif işlem desteği sunarak SWIFT’e alternatif hale geldi. Çin’in CIPS ağı üzerinden şimdiye kadar 52 trilyon yuan (yaklaşık 7 trilyon USD) transfer edildi. Rusya-Çin ticaretinin %95’i yerel para birimleriyle gerçekleşiyor. Bu, doların küresel işlem tekelinin fiilen kırıldığı anlamına geliyor.
III. Doların Silah Olarak Kullanımı ve Küresel Tepki
ABD, son on yılda finansal yaptırımları dış politika aracı olarak sıkça kullandı. SWIFT erişimlerinin engellenmesi ve merkez bankası rezervlerinin dondurulması, Batı dışı ekonomilerde ‘finansal egemenlik’ arayışını hızlandırdı. CIPS sistemi bu arayışın ürünü: ABD’nin finansal onay mekanizmasına tabi olmadan para transferini mümkün kılıyor.
IV. ABD’nin Karşı Hamle Seçenekleri
ABD bu yeni finansal bloklaşmaya karşı üç yönlü strateji izleyebilir: 1) Dijital dolar (CBDC) ile kendi ödeme sistemini küreselleştirmek, 2) BRICS üyelerine ekonomik/askeri baskı kurmak, 3) IMF ve Dünya Bankası gibi kurumları yeniden yapılandırarak gelişmekte olan ülkelerin desteğini geri kazanmak.
V. Altın, Enerji ve Reel Varlıklara Dönüş
BRICS ülkeleri son iki yılda altın rezervlerini dört kat artırdı. Altın, gümüş ve petrol kontratları artık sadece emtia değil, yeni bir finansal standardın yapı taşları. Altına dayalı enerji anlaşmaları (özellikle Çin-Suudi Arabistan ve Rusya-Hindistan arasında) petro-dolar sistemini zayıflatıyor.
VI. Çok Kutuplu Para Düzeni Senaryoları
Senaryo A: Dolar Hegemonyasının Devamı — ABD dijital dolar ve müttefik ağlarıyla gücünü korur.
Senaryo B: Çok Kutuplu Sistem — Dolar, yuan, euro ve BRICS koinleri birlikte kullanılır.
Senaryo C: Altın/Yuan Bloku — Altına dayalı BRICS rezerv parası, enerji ticaretinde baskın hale gelir.
Senaryo D: Tek Dünya Dijital Parası — IMF SDR reformu ya da küresel CBDC (henüz uzak ihtimal).
VII. Türkiye ve Gelişen Ülkeler İçin Sonuçlar
Türkiye, dolar hegemonyasının gevşemesiyle hem risk hem fırsatlarla karşı karşıya. ABD ile finansal bağımlılık azalırken, BRICS ve Asya ile alternatif ticaret kanalları güçleniyor. Ancak doların değer kaybı gelişen piyasalarda volatiliteyi artırabilir. Türkiye için en rasyonel strateji, rezervleri çeşitlendirmek, altın ve enerji kontratlarını güçlendirmek ve çoklu para biriminde işlem kapasitesini artırmaktır.
VIII. Yatırımcılar ve Şirketler İçin Korunma Stratejileri
- Portföylerde altın ve gümüş oranını artırmak.
2. Dolar cinsinden borçları azaltmak, çoklu para ile nakit akış planlamak.
3. Enerji ve gıda gibi reel varlıklara uzun vadeli pozisyon almak.
4. Dijital ödeme sistemleri ve CBDC gelişmelerini yakından izlemek.
5. Jeopolitik risklerin artacağı bu dönemde, finansal şeffaflık ve vergi uyumuna özen göstermek.
IX. Sonuç: Finansal Soğuk Savaş Başlıyor
BRICS’in 185 ülkeyi kapsayan ödeme sistemi, dünya finans tarihinde bir dönüm noktasıdır. Artık tek merkezli bir para düzeninden, çok kutuplu bir enerji-altın-dijital ağ yapısına geçiş yaşanıyor. Bu, 21. yüzyılın yeni ‘finansal Soğuk Savaşı’dır: bir tarafta dolar, diğer tarafta BRICS ve reel varlık ekonomisi.
Kaynaklar
– Vinod Dsouza, BRICS Payment System Supports Transactions Across 185 Countries, 25 Oct 2025
– Atlantic Council, Dollar Dominance Strategy Report, 2025
– IMF SDR Data, 2024 Q4
– Bloomberg, Global De-Dollarization Index, 2025
– The Economist, ‘Phoenix Currency’ Cover Story, 1988
