Çin, İran’a yönelik BM yaptırımlarını yeniden devreye sokacak olan “snapback” mekanizmasının durdurulması için Rusya ile birlikte sunduğu karar tasarısının Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) reddedilmesine tepki gösterdi. Çin, bu durumun İran nükleer dosyasını çıkmaza sokabileceği ve Orta Doğu’da yeni bir güvenlik krizine yol açabileceği uyarısında bulundu. Ayrıca ABD’ye, İran’a karşı yeni askeri operasyonlara girişmeyeceği yönünde açık bir taahhütte bulunması çağrısında bulundu.
Çin’in BM Daimi Temsilci Yardımcısı Gıng Şuang, yaptığı yazılı açıklamada, İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırıları ve bu durumun Orta Doğu’da yarattığı sarsıntılara dikkat çekerek, BMGK’deki karar tasarısının reddedilmesini “esef verici” olarak nitelendirdi. Gıng, İran’ın nükleer sorununun çözümünde diplomasinin ve müzakerelerin tek geçerli yol olduğunu vurguladı.
Durumun kritik bir aşamaya geldiğine işaret eden Çinli diplomat, tüm taraflara itidal çağrısı yaparak, diyalog ve diplomatik temasların sürdürülmesini, mevcut çıkmazın barışçıl yollarla aşılmasını ve gerilimi artıracak adımlardan kaçınılmasını istedi. Gıng, ayrıca Avrupa ülkelerine de İran’a yönelik baskı ve yaptırım politikasından vazgeçmeleri çağrısında bulundu.
Çin-Rusya’nın BMGK Girişimi
Çin ve Rusya, 26 Eylül’de BMGK’ye sundukları karar tasarısıyla, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın (E3) İran’a yönelik BM yaptırımlarını tekrar devreye sokacak olan “snapback” mekanizmasını durdurmayı hedeflemişti.
Ancak tasarı yalnızca Çin, Rusya, Pakistan ve Cezayir tarafından desteklendi. ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Danimarka, Yunanistan, Panama, Sierra Leone, Slovenya ve Somali’nin red oyu kullandığı oylamada, Güney Kore ve Guyana ise çekimser kaldı. Tasarı, gerekli oyu alamayarak reddedildi.
Avrupa’dan Snapback Adımı
İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD’nin 2018’de nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilmesinin ardından, İran’ın anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle snapback mekanizmasını işletmek üzere 28 Ağustos’ta BMGK’ye resmi bildirimde bulunmuştu.
BM Güvenlik Konseyi’nin 2231 sayılı kararına göre, anlaşmaya taraf bir ülke, İran’ın ciddi ihlalde bulunduğunu düşünürse BMGK’ye başvurabiliyor. Başvurunun ardından taraflara 30 günlük diplomatik çözüm süresi tanınıyor. Eğer bu süre içinde yaptırımların kaldırılmasının devamı yönünde yeni bir karar alınamazsa, 2015’te kaldırılan tüm BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe giriyor.
Hangi Yaptırımlar Geri Gelebilir?
Snapback mekanizması devreye girdiğinde, İran’a karşı 2006–2010 yılları arasında alınan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı BM kararları tekrar geçerli hale gelecek.
Bu kapsamda şu yaptırımlar geri dönebilir:
İran’a yönelik silah ambargosunun yeniden uygulanması,
Nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması,
İranlı kişi ve kuruluşlara mali yaptırım ve seyahat kısıtlamaları getirilmesi.
