Ember’in Türkiye ve Kafkaslar Bölge Lideri Ufuk Alparslan Bloomberg HT’ye konuk oldu. Enerji sektörü ve temiz enerjiye geçişe ilişkin değerlendirmelerde bulunan Alparslan Türkiye’de 2024’te güneşten elektrik üretiminde rekor bir artış gerçekleştiğini ancak halen benzer Avrupa ülkelerinin gerisinde olduğunu söyledi.
Alparslan Ember’e dair “Ember Londra merkezli olmasına rağmen Avrupa’dan Asya’ya Latin Amerika’dan Avustralya’ya her coğrafyada varız. Amacımız verilere dayanarak analizler ve raporlar yayınlamak, temiz enerjiye dönüşümü hızlandıracak politikalar üretmek, önerilerde bulunmak, ülkeleri karşılaştırmak ve özellikle enerji sektöründeki bilgi kirliliği ve yanlış bilgiyi gidericek yayınlar yapmak.” açıklamasını yaptı.
“Türkiye Elektrik Görünümü” Raporunu yayınladıklarını kaydeden Alparslan “Türkiye için 2024’te güneşten elektrik üretiminde rekor bir artış gerçekleşti, yüzde 40’a yakın bir elektrik üretim artışı oldu. Fakat Türkiye halen diğer benzer Avrupa ülkelerinin gerisinde bulunuyor. Mesela Romanya ve Polonya üretimi iki katına çıkarıp bizi geride bıraktılar. Güneş tarafı iyiye gidiyor ama daha da yapacağımız çok şey var.” dedi.
“Rüzgarda izin süreleri çok uzun”
Alparslan sözlerini şöyle sürdürdü; “Rüzgar tarafına bakarsak, önce yatırımlarda istikrarlı bir artış vardı, fakat 2022’den sonra durgunlaşma dönemine girildi. Özellikle 2023 yılında son yılların en düşük kapasite kurulumu gerçekleşmişti. Proje stoku eridi. Burada yeni proje yaratmamız ve bunları devreye almamız lazım. Avrupa’da da bir durgunluk söz konusu. Ama yeniden yatırımların artışa geçmesini bekliyoruz. Rüzgarda Türkiye, İtalya ve Fransa gibi G7 ülkelerinden önde. Ama yine rüzgarda da yapacak daha çok şeyimiz var. Rüzgar ve güneşin toplam elektrik üretimindeki payı Türkiye’de yüzde 18’e ulaştı.”
“Fosil yakıtlardan elektrik üretimi yüzde 55’e düştü”
Fosil yakıtlardan elektrik üretiminin yüzde 55’e düştüğünü kaydeden Alparslan “Bunun asıl sebebi doğalgazın payının düşmesi, kömürün değil. Kömürün elektrik üretimindeki payı yüzde 36. Kömürden elektrik üretimi miktarına bakarsak Avrupa’da birinci sıradayız.
Yerli kömürler ilgili birkaç şey söylemek isterim; 2024 itibariyle artık rüzgar ve güneş yerli kömürden daha çok elektrik üretiyor diyebiliriz çünkü yeni projeler devreye giriyor ve artmaya da devam edecek. Ama bunun yanında yerli kömürde sadece bir tane proje var inşaat halinde, Afşin’de kapasite genişletme projesi var 2 ünitelik. Ama bu devreye girse bile rüzgar ve güneş kömürü geçti. Türkiye’de kömürden elektrik üretiminin yüzde 61’i ithal kömürle sağlanıyor çünkü bizim kömürümüz daha az değerlere sahip. Birçok kömür santrallerimiz de yaşlandı verimli olamıyorlar.” değerlendirmesini yaptı.
“Yabancı yatırımcıları yerli ihalelere çekemiyoruz”
Türkiye’de elektrik talebinin hızla arttığına dikkat çeken Alparslan, bu talebi karşılamak için yeni yatırımlar yapmak gerektiğine dikkat çekti.
Alparslan “Regülasyonlara bakarsak, Türkiye’ye Çin’den gelen panellere bir ithalat vergisi uygulaması var, bu yerli paneli teşvik etmek için uygulanıyor ama tam olarak ne kadar teşvik ettiğinden emin değilim. Çünkü oraya uygulanan vergi yerli panelin fiyatını artırıyor. Bizim de ürettiğimiz yüzde 100 yerli panel değil. Çin’den güneş hücresi ithal ediyoruz, onu panele çevirip yerli diye satıyoruz. Biz panel ithal edeceğimize hücre ithal ediyoruz ve aslında yerlileşme istediğimiz seviyede olmuyor. Güneş ihalelerine de baktığımız zaman yüzde 75 bir yerlilik oranı limiti vardı, bu tarz panel üreten de sadece bir tane şirket var dolayısıyla da yabancı yatırımcıları yerli ihalelere çekemiyoruz. Yabancılar bunlara dikkat ediyor. Rüzgarda da izin süre süreçleri çok uzun, bir santral yapmak istediğinizde bir sürü izin almanız gerekiyor.” dedi.
“Finansmanın kolay bulunamadığı bir dönemden geçiyoruz”
2035 hedefi için her yıl toplam rüzgar ve güneşte 8 gigawat yeni kapasitenin devreye alınması gerektiğini belirten Alparslan, “Bu kapasiteler tabi ciddi finansman gerektirecek. Hem Türkiye’de hem de global olarak da kredi maliyetleri artıyor, kolay bulunamadığı ve pahalı olduğu bir dönemden geçiyoruz. Bu projeleri yapmak için de dışardan kaynak yapmamız gerekecek. Ya doğrudan yatırımcı çekmemiz gerekecek ya da Kalkınma Bankaları gibi yerlerden uygun finansman bulmamız gerekecek.
Son 10 yılda Türkiye’den enerjide birçok yabancı enerji şirketi çıktı ve bu şirketlerden bazıları başka ülkelerde agresif yatırım yapmaya devam ettiler. Yani küçülmeye gittikleri için Türkiye’den çıkmadılar, mesela geçtiğimiz yılın sonunda Norveç’in Devlet Enerji Şirketi Türkiye’deki işini küçülttü ama Hindistan, Arnavutluk ve Şili’de yatırımlarını artırdı. Mesela Ortadoğulu ve Asyalı enerji şirketleride birçok ülkede yatırım yapıyorlar. Suudi Arabistan sadece Dünya’da yenilenebilir enerji yatırımları yapsın diye bir şirket kurdu ama Türkiye’ye henüz yatırım yapmadı. Fiyatlarda teşvikli fiyatlar değil, bizim bu yatırımcıları çekmemiz gerekiyor. Pozitif bir haber de var finansman açısından mesela Asya Kalkınma Bankası bu yılın başında Türkiye’de operasyonlara başlayacağını duyurdu. Şu anda bir keşif aşamasındalar ve belli projelere buradan kaynak sağlanacaktır.” diye konuştu.
”Türk Lirası değer kaybettikçe elektrik fiyatları da artmaya devam edecek”
Alparslan “Türkiye’de elektrik fiyatları neden artıyor diye sorarsanız, mesken fiyatlarında dolar cinsinden baktığımızda aslında çok büyük bir değişim olmamış, demek ki artık burada enerji krizi fiyatlaması da olmadığını düşüneceğiz.
